ยอกับสุขภาพ
ยอ : ยากลางบ้าน
ก่อนที่บรรดานักวิทยาศาสตร์หรือแพทย์สมัยใหม่จะทำการศึกษาวิจัยถึงคุณค่ามหาศาลของยอนั้น ภูมิปัญญาชาวบ้านของไทยรุ่นปู่ย่าตายาย ก็ได้ใช้ยอเป็นยากลางบ้าน ดูแลสุขภาพของตนเอง สมาชิกในบ้าน และคนในชุมชนกันมานานแล้ว
ส่วนของต้นยอที่นำมาใช้เป็นประโยชน์ทางยา คือ ราก ใบสด และ ผล ซึ่งแต่ละส่วนมีสรรพคุณและรสชาติแตกต่างกัน
ใบอ่อน มีรสขมเล็กน้อย มี สรรพคุณช่วยลดความร้อนในร่างกาย (แก้ไข้)
ผล มีรสเผ็ดร้อน ช่วยขับลม ในลำไส้ แก้อาเจียน บำรุงธาตุ เจริญ อาหาร ฟอกเลือด ขับเลือดของสตรี
ผลสุก มีกลิ่นฉุน สรรพคุณช่วยขับผายลมในลำไส้
ราก สรรพคุณเป็นยาระบาย
แก้คลื่นไส้อาเจียน
ใช้ลูกยอดิบเผาหรือปิ้งในเตาถ่าน โดยใช้ไฟอ่อน กะว่าผิวนอกไหม้ดำเป็นถ่าน ข้างในเหลืองกรอบ ถ้าเผาไม่ถึงที่ ยาจะมีรสขื่น หากไม่มีเตาถ่าน ให้หั่นลูกยอเป็นแว่นบางๆ คั่วทั้งสดๆโดยใช้ไฟอ่อนคั่วจนเหลืองกรอบ จากนั้นเอามาชงน้ำร้อนหรือต้ม
ถ้าต้มให้เดือดนาน ๒-๓ นาทีถ้าชงน้ำร้อน ใช้ยอ ๑ ลูกต่อน้ำ ๑ แก้ว แล้วชงทิ้งไว้ ๕ นาที ควรเติมเกลือพอมีรสเค็ม เพื่อชดเชยเกลือที่เสียไปจากการอาเจียน ถ้ามียาหอมอยู่ในบ้าน ผสมลงไปด้วยจะยิ่งดี เป็นการ เสริมฤทธิ์ยอ จะช่วยให้หยุดอาเจียนเร็วขึ้น ควร กินน้ำยอนี้ขณะที่ยังร้อนหรืออุ่นๆ อยู่
แก้ท้องผูก
รากยอมีสารแอนทราควิโนนออกฤทธิ์ระบายท้องได้ วิธีนำมาใช้คือ นำรากยอที่โตขนาดนิ้วชี้ ยาวไม่เกิน๖ นิ้วฟุต สับเป็นชิ้นๆ ใส่น้ำ ๒ แก้ว ต้ม ๑๐-๑๕ นาที กิน ๑ แก้ว ก่อนเข้านอน ตอนเช้าท้องไส้จะระบายดีเหมาะสำหรับคนท้องผูกและเป็นริดสีดวงทวาร (ถ้าต้องการถ่ายมาก ก็เพิ่มรากยอ)
ท้องอืด แน่นหน้าอก มีลมในลำไส้
คนสมัยก่อนถ้ากินอาหารได้ดีนอนหลับ ขับถ่ายเป็นปกติ ท้องไม่อืด แค่นี้เขาก็ถือว่าสุขภาพดีแล้ว คนสมัยนี้ท้องอืดกันเยอะ อาจเป็นเพราะกินอาหารขยะมาก กินอาหารที่ย่อยยาก หรือเย็นจัด อึดอัดใน ท้อง นั่งก็ไม่ได้ นอนก็ไม่สบาย ถ้าเอามือเคาะที่ท้องจะมีเสียงดังบึกๆ ลองใช้ลูกยอ (ที่ปลูกไว้ในบ้าน) แก้ปัญหาเหล่านี้ดู รับรองได้ผล
ใช้ลูกยอสุกงอม จิ้มเกลือกับน้ำตาล
ใช้ลูกยอแก่จัด สีขาวขุ่น (แต่ยังไม่สุกงอม) หมักฝังในขวดเกลือ ๑-๒ วัน ลูกยอจะสุกงอม แล้วนำมาจิ้มเกลือ น้ำตาลทรายแดงหรือน้ำผึ้ง กินทั้งเนื้อและเมล็ด (เมล็ดยอเคี้ยวพอแหลกก็กลืนได้)
ลูกยอดิบแก่ ทำเป็นส้มตำ
ใบยอ ปรุงเป็นอาหาร ช่วยแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อได้
แก้ลมวิงเวียน
ใช้ลูกยอแก่นำมาฝานบางๆตำใส่มะนาว กระเทียม พริก เกลือ กินเป็นประจำ จะไม่ค่อยเวียนศีรษะ ทำให้เลือดลมหมุนเวียนดี
ปวดหัว
ใช้ใบยอต้มเดือด ๓-๕ นาที แปะที่หัว
เบื่ออาหาร
นำลูกยอแก่มาหั่นบางๆ ใส่ขวดโหล ต้มน้ำเกลือพอเค็ม นำมาใส่ให้ท่วมสูงจากเนื้อยอ ๔-๕ นิ้ว ดองไว้ ๒-๓ คืน รินน้ำยากินครั้งละครึ่งแก้ว วันละ ๔ ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน
แก้บิด
ใช้ลูกยอแก่ ๑ ลูกใหญ่ หั่นบางๆ แล้วนำไปอังไฟให้เหลือง แช่น้ำ ๑ แก้ว ทิ้งไว้ ๑๕-๓๐ นาที รินแต่น้ำดื่ม กินทุกครั้งที่ถ่าย หรือทุก ๓-๔ ชั่วโมง
ปวดข้อ
ใช้ใบยอตำคั้นน้ำ ทาแก้โรคเกาต์ ปวดตามข้อ นิ้วมือ นิ้วเท้า
เป็นไข้
ใช้เปลือกยอต้ม ๑๐-๑๕ นาทีกินวันละ ๓-๔ ครั้ง ครั้งละ ๑ แก้ว
ถ่ายมีเลือดปน
หากมีอาการท้องผูก เจ็บแถวทวารหนัก เวลา ถ่ายอุจจาระจะมีเลือดปน ให้นำใบยอป่า ๑ กำมือ มา ตำให้ละเอียดแล้วคั้นเอาแต่น้ำ ผสมเกลือเล็กน้อย กินก่อนอาหารเช้าประมาณ ๓ วัน อาการจะทุเลาและ หายในที่สุด
ปากเปื่อย
เป็นแผลในเยื่อบุปาก และลิ้นเป็นขุย กินของ เผ็ดเค็มไม่ได้ ใช้ลูกยอดิบที่ผิวยังมีสีเขียวเข้ม ๒ ผล เผาไฟถ่านจนไหม้เป็นถ่ายดำตลอดลูก ผสมเกลือ บด ให้ละเอียด ทำในปาก วันละ ๒ ครั้ง เช้า-เย็น
ประจำเดือนขัด
สตรีที่ประจำเดือนขัด ขาดหาย ใช้ลูกยอค่อนข้างแก่ ๓-๔ ผลทำเป็นส้มตำกินวันละ ๑ ครั้ง จนประจำ เดือนมาตามปกติ
ร้อนในกระหายน้ำ
นำลูกยอสุกมาเผาไฟหรือหั่น ปิ้งไฟให้เหลืองกรอบ แล้วต้มหรือชงกินต่างน้ำ ช่วยแก้ร้อนใน กระหายน้ำได้
นี่เป็นเพียงตัวอย่างเล็กๆ น้อยๆ จากการใช้ประโยชน์จากยอมาทำเป็นยากลางบ้าน